(iii)

गच्छन्तीनां रमणवसतिं योषितां तत्र नक्तं
रुवालोके नरपतिपथे सूचिभेद्ये स्तमोभिः |

सौदामिन्या कनकनिकषस्निग्धया दर्शयोवम्
तोयोत्सर्गस्तनितमुखरो मास्मभू विक्लवास्ताः ॥

5. Point out the rhetorical funlts, if any, in the following, giving reasons for your answers :

(iv)

योगादविरलित कपोलं जल्पतोरक्रमेण ।

अशिथिल परिरम्भव्यापृतैकैकदोष्णो

रविदितगतयामा रात्रिरेव व्यरंमीत् ॥

ब्रह्माण्डच्छत्रदण्डः शतधृतिभवनाम्भोरुहो नालदण्ड :
क्षौणौनोकूपदण्डः क्षरदसरसरित्पट्टिकाकेतुदण्डः ।
ज्योतिश्चक्रात्तदण्ड स्त्रिभुवनविजयस्तम्भदण्डोऽङ्गिदण्डः
श्रेयस्वविक्रमस्ते वितरतु विबुधद्देषिणां कालदण्डः ॥

6. Explain and illustrate the following:

(i) प्रातिपदिकग्रहणे लिङ्गविशिष्टस्यापि ग्रहणम् ।

(ii) लक्षणप्रतिपदोक्तयोः प्रतिपदोक्तस्यैव ग्रहणम् ।

(iii) गतिकारकोपपदानां कृद्भिः सह समासवचनं प्राक् सुवुत्पत्तेः । (iv) वृद्घोषूना तल्लक्षणश्चेदेव विशेषः ।

8

7. (a) Form as many karmadháray compounds as possible with the 10 following groups of words, and state the rules which specially apply to their formation :

(i) युवा, युवती, जरन्, जरती, पलित and पलिता.

(ii) कुमारी, कुलटा, गर्भिणी, दासौ, अध्यापक and कशल .

(iii) पुरुष, क्षत्र, प्रकाण्ड and कडार .

And (b) as many tatpurusha and karmadháray compounds as possible with the following :

प्रति, व्याघ्र, वानर and श्वन् .

8. Define the terms उपसर्जन and भाषितपुंस्क and account for the forms कुमारौ (meaning one behaving like a virgin), राजकुमारोपुचः, गर्भिभाय्यैः. प्रस्तुतभार्य्यः and द्रोणीभार्य्यः (where द्रोणी stands for the name of person).

9.

Correct or justify :

(i) उच्छषष्ठाङ्कित सेकतानि ।

(ii) सभाजने मे मुजमूर्द्धबाहुः सव्येतरं प्राच्वमितः प्रयुङ्क्ते ।
(iii) भाष्याब्धिः क्वातिगम्मीरः ।

(iv) सपुत्रस्य यजमानस्येश्वर्य्याभिवृद्धिरस्तु ।

(v) मासं भोजनाभावः ।

(vi) कुमार्य्य इव कान्तस्य त्रस्यन्ति स्पृहयन्ति च ।

(vii) क्रोशमधीतोऽनुवाकः ।

8

10

(viii) भुक्तपूर्वी श्रोदनं ।

10. Sanskritise the first sloka in the third question and refer to the rules which specially apply to the formation of the underlined words in

it.

11.

Discuss the different theories about the nature and origin of roots and state the difference of opinion, if any, on the subject amongst Sanskrit grammarians.

10

9

SANSKRIT (A).

THIRD PAPER .

The figures in the margin indicate full marks.

1. Describe a Brahman householder's daily routine of duties in the days of Manu, supporting your answer with quotations from the text. 2. Give the technical meanings of the terms दिधिषपति; कुण्ड, गोलक, पङ्क्तिपावन, सत्यानृत, प्रमृत, वलि, कर, शुल्क and प्रतिभाग.

3. Describe in your own words in Sanskrit the administrative machinery which existed in the days of Manu.

4. State the law of limitation as laid down by Manu.

5. Describe the offences known 88

स्वौसंग्रहणम् .

12

12

14

संवितृव्यतिक्रम, साहस and

12 12

6. State the measures which a king is required to take for the pacification of a newly-conquered country.

7.

12

Give in your own words in Sanskrit the substance of the teach- 12 ings of the Bhagavadgitá relating to bhaktiyoga.

8. Explain :

" स्थितप्रज्ञस्य का भाषा समाधिस्यस्य केशव ।

स्थितधीः किं प्रभाषेत किमासीत व्रजेत किम् ॥ "

and supply in your own language in Sanskrit the answers to the queries contained in it.

14

1.

SANSKRIT (A).

FOURTH PAPER .

The figures in the margin indicate full marks.

Answers should be given in Sanskrit.

अहं सुवे पितरमस्य सूर्द्ध

न्मम योनिरप्स्वंतः समुद्रे ।

ततो वि तिष्ठे भुवनानु विश्वो

ताम्रं द्यां वर्ष्मणोप स्पृशामि ॥

एभिर्न इंद्राहभिर्दशस्य
दुर्मित्रासो हि चितयः पवन्ते |

(ख) वर्ष्मणा । दशस्य । अभिष्टिभिः । दिधिषु । पवन्ते | एषां पदानां के पर्य्यवसितार्थाः ?

(ग) समुद्रे | अप्सु । इत्यनयोः कति अर्थाः के च ते ? तत्र कोऽर्थः श्रीमतां समीचीनः प्रतिभाति ?

किं तत्र कारण ?

(घ) क्षितयः । पितरं । श्रनेनाः । मायो । इन्द्रसारथिः ।
मातुः । स्वसुः । जारः । सुतस्य । एतानि पदानि
केष्वर्थेषु प्रयुक्तानि ? लोके वा केष्वर्थेषु प्रयुज्यन्ते ?

(ङ) को नाम इन्द्रस्य भ्राता ?

2.

3.

5.

6.

7

नो अभिष्टिभिः इत्यत्र कथं न सन्धिः ?

सूर्द्धन् । भुवना | दुर्मित्रासः । नियुत्वाँ । अधायुः ।। तारिषत् । गृभाय । पश्वे । रारन्धि । अस्यभिः । एतानि पदानि वैदिकप्रक्रिया सूत्रोल्लेख पूर्व्वकं साधय ।

द्वग्चोतस्तिङः । वसोः ससूहे च । व्यत्ययो बहुलं । एतानि
सूत्राणि सोदाहरणं व्याख्येयानि ।

श्रीमतां पठनीयऋग्वेदांशे धनिनां गृहं कीदृशमुपलभ्यते ।
जलमध्ये स्थितोऽपि तृष्णया पौड्यते इति प्रवादं

समर्थय ।

12

5

2

2

10

6

7

चमुद्धृत्य

7

पुरमेकादशद्दारमजस्यावक्रचेतसः । अनुष्ठाय न न शोचति

विमुक्तश्च विमुच्यते । एतदेतत् । यदा सर्वे प्रभिद्यन्ते हृदयस्येह

8.

9.

10.

ग्रन्थयः । अथ सत्यसृतो भवत्येतावानुशासनं । भाष्यानुसारेण विशदीकृत्य व्याख्यायतामयं सन्दर्भः ।

अनन्यपोक्ते

गतिरत्र नास्तीत्यस्य कतिविधा व्याख्या 10 भाष्यकारेण कृताः ? काश्च ता विधाः ? तत्र च का व्याख्या श्रीमद्भ्यो रोचते ? किं तत्र कारणं ?

कथं नु तद्दिजानीयां किमु भाति विभाति वा इत्यस्य कोऽर्थः किमुत्तरं, का तत्रोपपत्तिः ?

लोकप्रसिद्धमपि देहादिसंघातस्य विज्ञातृत्वं कया रीत्या निराकृतं ?

10

10

SANSKRIT (A).

FIFTH PAPER .

The figures in the margin indicate full marks.

Answers should be given in Sanskrit.

( न्यायस्य )

1. अवयवस्य किं लक्षणं कति भेदाः कानि तेषां स्वरूपाणि कान्युदाहरणानि ? दशावयववादः कया रीत्या निराकृतः ?

के वा दश श्रवयवाः ?

2. का नाम कथा के तस्या भेदाः : के नाम कथाधिकारिणः ? कस्मिन् वा कथाभेदे के अधिकारिणः ? कस्मिन् कथाभेदे कानि निग्रहस्यानान्युद्भावनीयानि ?

3. कानि उद्बोधक रूपेण स्मृतिकारणानि कानि । तेषां स्वरूपाणि तानि किं स्वरूपसत्तया कारणानि ज्ञाततया वा ?

13

15

12

4. कानि योगाङ्गानि कानि तेषां स्वरूपाणि ? कुत्र तेषा- 10 सुपयोगः ? समाधिध्यानयोः को भेदः ? योगाङ्गेरेवाभिमतfeat fकमान्वौक्षिक्या ?